Rabu, 03 Juni 2009

Mangrupa-rupa ngasakan

- mubuy => ngasupkeun (hui, sampeu, jsb.) kana lebu panas.
- meuleum => ngasakan kadaharan ku jalan diantelkeun atawa dideukeutkeun kana seuneu, contona: ketan, jsb.
- manggang => meuleum anu dipanggang: said, maranggi, jsb.
- mais => ngasakan kadaharan, dibungkus ku daun cau tuluy dibubuykeun kana lebu panas atawa diseupan, contona pais lauk, pais hayam.
- ngagor éng => ngasakan kadaharan ku minyak kalapa, minyak susuk, mantega, jsb. anu panas, biasana dina katél, contona goreng tahu, goreng pisang, jsb.
- nyangray => ngasakan kadaharan dina kat él atawa talaw éngkar teu maké minyak, contona sangray suuk, sangray sangu, jsb.
- nyeupan => ngasakan kadaharan ku saab cai ngagolak: seupan daun sampeu, seupan daun gedang, jsb.
- ngulub => ngasakan kadaharan maké cai sina ngagolak: kulub suuk, kulub hui, jsb.
- ngabakar => ngasakan kadaharan dibeuleum dina parantian (open, jsb.).
- ngabolostron => ngasakan kadaharan ku cara dikusrukeun kana seuneu gedé, teu diolah heula.
- napi => meresihan béas maké nyiru ku gerakan-gerakan husus supaya kapiceun kokotorna (bubuk huut, keusik, gabah) atawa kapiceun beunyeurna.
- ngisikan => ngumbah beas nu rek dina sangu, biasana dina boboko, cai urut ngisikanana disebut cibéas.
- ngagigihan => nyeupan béas nepi ka satengah asak; gigih nyaéta sangu satengah asak.
- ngarih => ngaduk-ngaduk gigih bari dicaian ku cai ngagolak, supaya beukah, maké angarih.
- nyeupankeun => ngasupkeun kana aseupan, jsb. nepi ka asak.
- timus => sangu geus asak, cirina geus nyerebung saabna.
- ngakeul => ngurah-ngaréh sangu nu kakara dijait bari diteueul jeung dihihidan, ambéh pulen, biasana dina dulang atawa boboko.
- ngaliwet => ngasakan béas (nyangu) dina kastrol atawa panci henteu diseupankeun.
- ngahaneutkeun sangu => nyeupan sangu nu geus tiis.
- nimbel => ngalulun sangu nu haneut kénéh ku daun cau, supaya lila pulenna.
- nutup => nyieun sangu nu diakeulna dicampuran kadaharan séjén (oncom, jste) katut sambara supaya leuwih ngeunah atawa pikeun sasarap.
- ngagoreng sangu => ngasakan sangu ku cara digoréng maké sambara supaya leuwih ngeunah atawa pikeun sasarap.
- nyangray sangu => ngagoréng sangu teu maké minyak, supaya haneut.
- sangu poé => sangu sésa kamari.
- sangu beueuy => sangu nu rada beyé.
- sangu heuras => sangu nu kurang cai dina ngagigihanana.
- sangu pulen => sangu ngeunah, henteu béar jeung henteu beyé.
- sangu béar => sangu anu kurang atawa geus euweuh daya léngkétna.
- sangu anyar => sangu anu kakara nyait tina aseupan, jsb.
- congcot => sangu nu teu diakeul, ditamplokkeun tina seupan, jadi nyungcung persis saperti aseupan.
- buceng => puncak congcot.

Wanci Dina Bahasa Sunda

Wanci janari gedé => kira-kira tabuh 01.00 – 03.00 peuting.
Wanci janari leutik => kira-kira tabuh 03.30 – 04.30
Wanci balébat => waktu pajar geus udat-udat (sinar panonpoé) beulah wetan (± tabuh 04.30)
Wanci carangcang tihang => wanci liwat pajar, téténjoan remeng-remeng kénéh (± tabuh 04.30 – 05.00)
Wanci haneut moyan => waktu sedeng ngeunah dipaké moyan (± tabuh 07.00 – 08.30)
Wanci rumangsang => waktu panonpoé geus mimiti karasa panas (± tabuh 09.00)
Wanci pecat sawed => waktu munding anu dipaké magawe dilaan sawedna (± tabuh 10.00)
Wanci manceran/lohor => waktu panonpoé luhureun sirah, tengah poé (tabuh 12.00)
Wanci lingsir ngulon => waktu panonpoé geus mimiti gésér ka kulon (tabuh 13.00)
Wanci panonpoé satangtung => ± tabuh 15.00 waktu
Wanci tunggang gunung => panonpoé geus rék surup, ayana dina luhureun gunung (± tabuh 16.00-17.00)
Wanci sariak layung => waktu layung (sinar panonpoe) di langit katénjo beureum. (± tabuh 17.00 – 18.00)
Wanci sareupna => geus mimiti reup poék (± tabuh 18.30)
Wanci sareureuh budak => waktu budak leutik geus mimiti carapéeun tas hareureuy jeung dulurna (± tabuh 20.00)
Wanci tengah peuting => ± tabuh 24.00

Ngaran Kekembangan

Kembang awi : eumbreuk
Kembang bako : bosongot
Kembang bawang : ulated
Kembang bolang : ancal
Kembang boled : tela
Kembang cabe : bolotot
Kembang cau : jantung
Kembang cengek : pencenges
Kembang cikur : jelengut
Kembang eurih : ancul
Kembang gedang : ingwang
Kembang genjer : gelenye
Kembang hoe : bubuay
Kembang honje : comrang
Kembang jaat : jalinger
Kembang jambe : mayang
Kembang jambu aer : lenyap
Kembang jambu batu : karuk
Kembang jarak : uing
Kembang jengkol : merekenyenyen
Kembang jeruk : angkruk/angkes
Kembang jotang : puntung
Kembang kadu : olohok
Kembang kalapa : suligar
Kembang peuteuy : pendul
Kembang kaso : curiwis
Kembang kawung : pengis
Kembang koneng : badul
Kembang kulur : pelepes
Kembang laja : jamotrot
Kembang leunca : pengit
Kembang limus : seleksek
Kembang lopang : cacas
Kembang muncang : rinduy
Kembang pare : ringsang
Kembang salak : sedek/gojod
Kembang sampeu : dingdet
Kembang taleus : ancal
Kembang tangkil : uceng
Kembang terong : moncorong
Kembang tiwu : badaus
Kembang waluh : alewoh

Ngaran Anak Sasatoan

anak anjing = kirik/kicik
anak bagong = begu
anak bandeng = nanar/nener
anak banteng = bangkanang
anak bangbung = kuuk
anak bangkong = buruy
anak belut = kuntit
anak bogo = cingok
anak boncel = bayong
anak buhaya = bocokok
anak deleg/gabus = boncel/kocolan/kokocolan
anak embe = ceme
anak gajah = menel
anak hayam = ciak/pitik
anak japati = piyik
anak keuyeup = bonceret
anak kuda = belo
anak kukupu = hileud
anak kutu = kuar
anak lancah = aom
anak lauk = kebul/burayak
anak lele = nanahaon
anak lubang = leungli
anak maung = juag/aum
anak meri = titit (karunya pisan...)
anak monyet = begog
anak munding = eneng
anak reungit = utek-utek
anak sapi = pedet
anak ucing = bilatung